વિચારોની વનમાળા
Thursday 3 March 2022
જ્યારે પાંજી બાઈયુંના બીજ રોપાયા.
Thursday 4 November 2021
80 વર્ષ પહેલાં ચાઇનીઝ ફટાકડા ન હતાં તોય પણ કચ્છના બાળકો ફટાકડાના ધડાકા બોલાવતાં હતા
Sunday 5 September 2021
Teachers Day
Tuesday 31 August 2021
શારીરિક- માનસિક જખ્મો ભરવાનું કામ કરતી ‘ધ મમ્મી’
પોલીસ, પોલિટિક્સ, પત્રકારત્વનું
સંગમ રાચતી સહિષ્ણુ સમાજસેવિકા છે: ત્રિવેણીબહેન આચાર્ય
'જેને પ્રેમ કર્યો એણે જ મને વેંચી
દીધી', 'ઔરત હોતી હી હૈ જિસ્મકી પ્યાસ બુઝાને
કે લિયે', 'દીકરી વેંચીને રોટલો ખાઈ શકીશું', 'માલ કો બેચ માલ કમાયેંગે', 'ડિમાન્ડ હૈ સપ્લાય તો દેના હી પડેગા' વાક્યો પરથી સીધી ખબર પડે કે ક્યાંક
ભૂખ સંતોષવા તો ક્યાંક પૈસા કમાવવા માનવવ્યાપ્ત દેહવેપારની વાત છે.
અમાંગલિક દેહવેપાર અત્ર, તત્ર, સર્વત્ર છે. ઇતિહાસ કથિત કિસ્સાઓ તથા વર્તમાન પરિસ્થિતિ આપણે જાણીએ
છીએ. વિવિધ
ભાષામાં વિવિધ સાહિત્ય પ્રકારે નગરવધુ, વેશ્યા, તવાયફ, સેક્સવર્કર, ગણિકાની વાતોને, ભાવનાઓને, પરિસ્થિતિઓને આલેખવામાં આવી છે. પણ સમાજથી તિરસ્કૃત મહિલાના જીવનને
સમજતી મહિલા કે સંસ્થાને એકવાર તો સમજવું જોઈએ. ખેર સંસ્થાની વાત ફરી ક્યારેક
માંડીશું આજે વાત કરીએ એક વિરાંગનાની. તેણે ગુલાબી સપનાં બતાવી પોતાના ચુંગલમાં
ફસાવતાં દલાલોના સાર્વજનિક નેટવર્કમાંથી, છેલ્લા અઢી દાયકામાં 15000 થીવધુ દીકરીઓને રેસક્યુ કરી છે, જે 'રેસ્ક્યુ ફાઉન્ડેશન' ચલાવે
છે.
આપણે તો વહુને આખી જિંદગી નીકળી જાય
તોય ‘ધિ’ માનવાનું ચૂકી જઈએ છીએ. પણ ત્રિવેણીબહેને તો હજારો પારકી દીકરીઓને
પોતાની બનાવી છે. જેઓ તેમને ‘મમ્મી’ કહીને જ બોલાવે છે. આ 'મમ્મી'એ પુત્રીનો ઉછેર, સારાં
સંસ્કારોનું સિંચન, ભણતર
આપવા સાથે રોજગાર મળી રહે તેવા પ્રયત્નો ઉપરાંત જે દીકરી ઈચ્છે તેમનું કન્યાદાન પણ
કર્યું છે.
અનેકોવાર જાનથી મારી નાખવાની ધમકીઓ
વચ્ચે બહેનને 24
કલાક પોલીસ રક્ષણમાં રહેવું પડે
છે. ખરાં અર્થમાં ‘બેટી
બચાઓ’ની કામગીરી કરનાર તે વીરાંગનાને
સેવાનાં કામો કરવાં બદલ ઘણી ટીકાઓ સાંભળવી પડી છે. ઘરમાં પણ સખત વિરોધ થતો કે સમાજ
કલ્યાણ બીજાં કામો છે, દેહ વ્યાપાર
કરતી દીકરીઓને બચાવવાનો ભૂત ઉતારી નાખ. રેડલાઈટ એરિયામાં જ કામ કરવું જરૂરી નથી.
એક તરફ માથાભારે શખ્સની ધમકીઓ હોય તો બીજી તરફ રાજકારણીઓનાં દબાણ પરંતુ
ત્રિવેણીબહેન તદ્દન વિરુદ્ધ દિશામાં કામ કરતાં હોય, જરૂર પડે તો પતિનો સહારો લે અથવા પત્રકારત્વની તાકાત બતાવે. કશાયની
પરવા કર્યા વિના બચાવ કામગીરીમાં દિલ-ઓ-દિમાગ ખપાવી દે.
વર્ષ 1993ની વાત છે. સુનિલ દત્ત રક્ષાબંધન રેડલાઈટ એરિયામાં ઉજવશે જેને
ત્રિવેણીબહેન રૂબરૂ જઈ કવર કરવાની હિંમત બતાવી અને ગયા પણ. દલાલોના ચુંગલમાં
ફસાયેલી દીકરીએ મદદ માંગી અને આ લાચારીભરી દાસ્તાનથી ત્રિવેણીબહેન હલબલી ગયા. તેઓ
ઘરે આવ્યા અને પતિને રજુઆત કરી કહ્યું કે ‘મારે એ
દીકરીને બચાવવી છે.’ તેઓ
પોલીસ મદદ સાથે દીકરીને બચાવવા ગયા ત્યારે બીજી 14 યુવતીઓએ આઝાદી માટે કણસવા લાગી. દારૂ-સિગારેટની આદત, ગાળો બોલવી, રાતે જાગે ને દિવસે ઊંઘે. તમામ ખરાબ
આદતો સાથે એક કે બે નહિ; 15 દીકરીઓને
ઘરે લઇ આવ્યા. દંપતીએ દીકરીઓને બચાવી તો લીધી પણ રાખવી ક્યાં? લોકોની મદદ માંગી તો જવાબ મળ્યો, 'સમાજસેવાનો ભૂત વળગ્યો છે તો ભોગવો'. નેપાળી ચહેરાં હતા એટલે ઘરે પરત મુકવા
નેપાળ ગયા પણ 3-4
દીકરીને જ પોતાના ઘર યાદ હતા
અને બાકીની દીકરીઓને ત્યાંની જ 'મૈતી' મહિલા આશ્રમમાં છોડી.
આ અનુભવે દંપતીએ સમાજથી તિરસ્કૃત
મહિલાવર્ગ માટે નેપાળની 'મૈતી' સંસ્થાની બ્રાન્ચ મુંબઈમાં ઉભી કરી
અને રેડલાઇટ એરિયામાંથી શોષિત દીકરીઓને બહાર કાઢવા પ્રય્તનશીલ બન્યાં. પરંતુ આ
પ્રયત્નો ખુબ કપરાં હતા. રોકાણ, મિલકત, દાગીના બધું વેંચી દીધું. આર્થિક ભીંસ
સાથે પણ મનોબળ ગુમાવ્યા વિના સંકલ્પને જીવંત રાખ્યું. ત્રિવેણીબહેન કહે છે, 'સારું કામ કરો એટલે કુદરત મદદ કરે.
એવું જ અહીંયા થયું. વર્ષ 2000માં
અમેરિકાથી રિબોક કંપની દ્વારા એક લાખ ડોલરના પુરસ્કાર સાથે 'હ્યુમન રાઈટ એવોર્ડ' જાહેર થયો. પણ લેવા કેમ જવું? બેંક બેલેન્સ ન હતી એટલે વિઝા મળી
નહીં. પણ સૌથી પહેલા રેસ્ક્યુ ઑપરેશન વખતે એક નેપાળી દીકરીને મુંબઈમાં નોકરી માટે
સાથે લઇ આવેલા તેને પુરસ્કાર લેવા મોકલી. એ પુરસ્કારની રકમ અમારા માટે ખરેખર ખુબ
મહત્વની હતી જેના સહારે અમે 'મૈતી' ને રેસ્ક્યુ ફાઉન્ડેશનનું નવું સ્વરૂપ
આપી શક્યા. પછી તો વિવિધ દાતાઓની મદદથી વિશાળ સેન્ટર બનાવ્યું, એઇડ્સ હોસ્પિટલ બનાવી. વહીવટી
જવાબદારી, કાનૂની કાર્યવાહી, દાનની સગવડ કરવી, સ્ત્રી સુરક્ષા અને સન્માનની જાળવણી
કરવી એ સહેલી બાબત નથી. આજે તેમના સંસ્થા સંચાલનના સફળ સાહસો દિલ્હી, મુંબઈ, પુના અને પાલઘરમાં ચાલે છે. માનસિક- શારીરિક રીતે ઘવાયેલી દીકરીઓ
કોઈ ખોટું ન કરી બેસે તે માટે સતત દેખરેખ રાખવી પડે. તેઓ પીડામાંથી બહાર આવે, હકારાત્મક નવજીવનની શરુઆત કરે તે
માટેના તમામ પ્રયાસો બહેનની સંસ્થા કરે છે. તેમણે ગુજરાતનાં સુરત, રાજકોટ, અમદાવાદમાં પણ ઘણી દીકરીઓને રેસ્ક્યુ કરી છે. જેને આ ઉમદા કામગીરી
બદલ અનેક પુરસ્કારોથી નવાજવામાં આવ્યા છે.
રાપર તાલુકાના માથેલ ગામની પરાજીયા
રાજગોર જ્ઞાતિની આ દીકરીના લગ્ન નવમાં ધોરણમાં હતી ત્યારે આર્મીમેન બાલકૃષ્ણ
આચાર્ય સાથે થયેલા. લગ્ન પછી તેમણે ભણવાનું ચાલુ રાખ્યું, અર્થશાસ્ત્ર અને પત્રકારત્વની બે
માસ્ટર ડિગ્રી પૂર્ણ કરી. 57 વર્ષીય
મહિલા આજે ત્રીજી માસ્ટર ડિગ્રી સમાજકાર્ય વિષય સાથે ભણી રહી છે.
વર્ષ 2005માં પતિના મૃત્યુ બાદ સમાજની વચ્ચે પરિવારની સાથે રહી તમામ
જવાબદારી બહેને એકલાં હાથે સંભાળી છે. તેઓ દિલેર સામાજિક કાર્યકર છે, જેણે પોતાના ઘરમા જ દોજખ જેવી
જિંદગીમાંથી છૂટેલી સ્ત્રીઓની માવજત માટે શેલ્ટર હોમની શરૂઆત કરી હતી. તે સહિષ્ણુ
પત્ની છે, જે પોતાના જ પતિને ગ્રાહક બનાવીને તે
અરિયામાં મોકલતી અને પીડિત દીકરીઓને બચાવવા માટેની યોજના ઘડતી. ન્યુઝ પેપરમાં
પ્રૂફ રીડર તરીકેની શરૂઆત કરતાં સ્પેશિયલ રિપોર્ટર તરીકેની ઉમદા કામગીરી કરી
બતાવી. આટલું જ નહીં કૂટણખાનામાં ફસાયેલી સ્ત્રીઓને રેસક્યુ કરતી વખતે મળતી ધમકીઓ
અને દબાણોને નીપટવા, સચ્ચાઈને
બહાર લાવવા પત્રકારત્વના વ્યવસાયનો બખૂબી ઉપયોગ કર્યો, જે તેમની ભણતર સાથે ગણતરની સફળતા
સૂચવે છે. તેમણે સંસ્થાની દીકરીઓને તૈયાર કરી છે અને કહે છે કે, ‘કાલસવારે હું નહીં હોઉં તોય મારી આ
પેઢી બધું સંભાળી લેશે.’
આપણાં કચ્છને રજવાડાઓએ અલગથી રેડ લાઈટ
એરિયા ફાળવ્યો હતો જે સમય રહેતા વિલુપ્ત થયો પણ વ્યવસાય તો ફૂલ્યોફાલ્યો છે. આજે 20 હજાર થી વધુની બોલી એક સર્વિસ માટે
ડિમાન્ડ કરવામાં આવે છે અને આ કોઈ મેટ્રોના ભાવ નથી. ઘણી શાખસંગત મહિલાઓ દલદલમાં
ફસાયેલી રહી ગઈ હશે. કાશ ત્રિવેણીબહેન જેવા કોઈ મહિલા
કચ્છને પણ મળે જે આ તિરસ્કૃત વર્ગ માટે નક્કર પરિણામો લાવી આપે!
કૉલમ: “પાંજી બાઈયું”
લેખક: ડૉ. પૂર્વી
ગોસ્વામી
Email: purvigswm@gmail.com
Sunday 14 March 2021
Naoroji sisters part 2
Naoroji Sisters part 1
Tuesday 16 February 2021
સર્જનહારનું મજબૂત સર્જન – માતૃહૃદય
સર્જનહારનું મજબૂત સર્જન – માતૃહૃદય
કંસે તો દેવકીના તરત જન્મેલા છ પુત્રોને મારી નાખ્યા હતા, પણ કચ્છની દેવકીએ તો રાજકુંવરની રક્ષા ખાતર પોતાની
નજર સામે છ દીકરાઓના અકાળ મૃત્યુ જોયા.
માતૃહૃદય !! દુનિયાનો
સર્વ શ્રેષ્ઠ પ્રેમ કે જેની તુલના અશક્ય છે, જેનો વિકલ્પ કાઈ જ નથી. સ્વર્ગથી
પણ વધુ સુખ આપનારા આ માતૃપ્રેમને પામવા પ્રભુએ પણ પૃથ્વી પર અવતાર લેવું પડ્યું છે.
તેમાં વિવિધતાનો પાર નથી, છતાય માતાને દરેક બાળક પ્રત્યે
એક્યભાવ હોય છે. આજે આવા જ એક માતૃહૃદયને તમારી સમક્ષ રજુ કરવાની છે, જે કચ્છ પ્રદેશની “દેવકીમૈયા” હતી. કંસમામાએ તો દેવકીમૈયાના જન્મતાવૈત જ
બાળકોની હત્યા કરી હતી જયારે “કચ્છની દેવકી – મલ્લણી”ના તો જુવાનજોધ છ - છ બાળકોની
નિર્મમ હત્યા તેની સામે જ કરવામાં આવી. નિર્દયી રાવળે
છછર બુટાના છ-છ પુત્રોને તલવારના ઘા વડે કાપી
નાખ્યા અને એ સ્વામીભક્ત મલ્લણીને પોતાના રાજકુંવરને બચાવવા આવું બલિદાન નિર્દયી
બનીને જ આપવું પડ્યું.
“રાવર હમીર મારેઓ,
ધિલમેં રખી ધગો,
ખેંગાર સાહેબ ગિની કરે,
છચ્છર તેઆં ભગો.”
(જામ રાવળે મનમાં કપટ રાખીને જામ હમીરનો ઘાત કર્યો અને છચ્છર બૂટો
કુંવર ખેંગારજી તથા સાહેબજીને લઈને નાસવા લાગ્યો.)
આજથી
500 વર્ષ પહેલાનું કચ્છનું ઇતિહાસ જોઈએ તો માલુમ પડે કે
આખાય કચ્છ પ્રદેશમાં કોઈ એક રાજા રાજ્ય ન કરતા પણ નાના મોટા ગરાસિયા પોતાની વાડ
સિંહાસન તળે દબાવીને બેઠા હતા. આ દરેક ગરાસદારો એકબીજામાં વેર રાખતા અને લાગ મળે
તો સંહારલીલા ચાલુ કરી દેતા. ત્યારે લાખાના પુત્ર રાવળ અને લાખિયાર વીયરાના રાજાનો
પુત્ર હમીરજી એકબીજા સાથે યુદ્વ કરીને પોતાનો રાજ્ય વિસ્તારવા માંગતા હતા. રાવળ
પોતાની યુક્તિ પર સફળ થયો અને હમીરજીને તેની આખી ટુકડી સાથે મારી નાખ્યો. રાવળ પણ હમીરજીના
વંશને ખતમ કરીને રાજ્ય પડાવી લેવા માંગતો હતો પણ હમીરજીનો વફાદાર છછર બુટ્ટો તેના
બંને રાજકુમારોને લઈને રેલડી ગામે આવ્યો અને મિત્ર ભીયાં કક્કલને આશરો આપવા
કહ્યું. કક્કલ અને તેની પત્ની મલ્લણીએ રાજકુમારોની રક્ષાર્થે ઝૂંપડીની પાછળ ઘાસની
ગંજી ઉકેલી પોલાણ કર્યું અને બે કુમારો સાથે બુટ્ટાને સંતાડી મુક્યા.
હિંસક
કંસે દેવકીના બાળકોને જન્મતાંવૈત પથ્થર પર પછાડી મારી નાખ્યા ત્યારે દેવકીનો
આક્રંદ અસહનીય હતો. શાસ્ત્રોમાં આ પ્રસંગનો ઉલ્લેખ મળે છે કે માતા દેવકીએ પતિ
વાસુદેવને કહેલું કે, ‘આના કરતા તો મરી જાવું સારું.’ ત્યારે વાસુદેવે કહ્યું, ‘આપણા
શીરે મોટી જવાબદારી છે, જગતના નાથ શ્રીકૃષ્ણને તારા ગર્ભથી
જન્મ લેવાનું છે, એટલે આપણે કુદરતની લીલાને સહન કર્યે જ
છૂટકો!’ જે માતાએ નવ મહિના શિશુને ગર્ભમાં સેવ્યો છે અને
તેને છાતી સરસો ચાંપે એ પહેલાં જ કંસ બાળકોની નિર્મમ હત્યાનો હતભાગી બને છે. જે ક્રૂરતાની
સાંગોપાંગ આકારણી શાસ્ત્રોએ કરી છે તે ખરેખર હ્રદયધ્રાવક હતી. તો વિચાર કરો કે
માતા મલ્લણીએ બાળકોને કેટકેટલાય આરમાનો સેવીને મોટા કર્યા હશે. પરંતુ અહિયાં તો જાણે
આ બાળકો રાવળના હાથે પાકતી ઉમરે હલાલ થવા ઉછેરાયા હશે.
જામ રાવળ આખાય પ્રદેશમાં શોધતો- શોધતો
ભીયાં કક્કલને ત્યાં આવી પહોંચ્યો. તેણે બંને કુમારો ક્યાં છે? તે
જણાવવા કહ્યું અને જો ખબર ન આપે તો મલ્લણીના બધા પુત્રોને મારી નાખવાની ધમકી આપી. જ્યારે
મલ્લણી એ કહ્યું કે, ‘કોઈ રાજકુમારો
અહીંયા નથી’, ત્યારે રાવળે નિર્દયી બનીને એક પછી એક મલ્લણીના
જુવાનજોધ ફૂલ જેવા છ - છ કુમારોને રેંસી નાખ્યા. ઘાતકી રાવળ પુત્રોને મારતો આવે છે
અને મલ્લણી પોક મૂકીને પુત્રોની હત્યા પર આક્રંદ કરી રહી છે છતાંય રાવળને સહેજે
રહેમ પડતો નથી. મલ્લણી એક માતા, હ્રદય પર પત્થર રાખીને પોતાની
વહાલપના દરિયે મમતાની ઓછપ દાખવીને રાષ્ટ્રપ્રેમની બેમિશાલ મુર્તિરૂપ બની જાય છે.
“રાવળ કક્કલ મારેઆ,
તાણે કરે તરાર,
ભીંયે સંધા ભાર,
પછાડે પિથું કેઆ.”
(જામ રાવળે તેજસ્વી
તલવાર ખેંચીને ભીંયા કક્કલના બાળકોના કટકે કટકા કરી નાખ્યા.)
જયારે સાતમા પુત્રને મારવા રાવળ આગળ વધે છે, ત્યારે સેનાપતિ કહે છે કે, ‘જો રાજકુમારો અહીંયા હોત તો મલ્લણી પોતાના છ - છ બાળકોની બલિદાની ન આપત. તે નિર્દોષ હશે એટલે તેના સાતમા પુત્રને છોડી દો. રાવળ ઝૂંપડીમાંથી નીકળતા પસ્તાતો હોય તેમ બહાર નીકળી જાય છે. તેના નીકળ્યા પછી ઘાસની ગંજીમાંથી બુટ્ટો અને બંને રાજકુમારો માવડી મલ્લણીને પ્રણામ કરતાં રવાના થઈ જાય છે. પણ સૌં રાજધર્મ નિભાવવા મજબૂર હતા. આમ દેવકીમૈયા મલ્લણીનો અમાપ બલિદાન પ્રદેશનાં વંશને બચાવી લેવા સક્ષમ બન્યું. પછી તો સૌ કોઈ જાણે છે કે, મોટા રાજકુમાર ખૈગારજીએ મહમદ બેગડાને સિંહથી બચાવ્યો હતો એટલે બેગડાએ લશ્કરી મદદ આપી ખૈગારજીને કચ્છ પર ચડાઈ કરવાની મદદ કરી અને કચ્છના રાપર કે જેનું મૂળ નામ ‘સાપર’ હતું તેને જીતી લઈને ખેંગારજી પહેલાં એ પોતાની રાજગાદી મેળવી લીધી.
“કચ્છ
કક્કલેં રખેઓ, રખેઓ કાછે રા,
કાં વિયાણી મલ્લણી, કાં અકબર મા.”
(ક્કક્લોએ કચ્છ અને કચ્છના માલિક્નું
રક્ષણ કર્યું. દિલ્હીપતિ અકબરશાહને જન્મ આપવાને જેટલું માન તેની માતાને ઘટે છે
તેટલું જ માન આ કક્કલ કુમારોને જન્મ આપનાર તેમની માતા મલ્લણીને પણ ઘટે છે.)
પોતાના રાજ્ય પ્રત્યે વફાદારી દેખાડનાર કચ્છની માતા દેવકી મલ્લણીએ પોતાના છ-છ પુત્રોનો બલિદાન આપી દીધો. હૃદયના છ - છ ટુકડા થયા છતાંય રાજકુમારોનો અસ્તિત્વ ટકાવી રાખ્યું. આ ભક્તિભાવક કચ્છીબાઈને કચ્છ પ્રદેશની મહિલા કોઈ દિવસ ભૂલી શકશે નહીં. તો આવો આપણે સૌ સાથે મળી મમતાની મૂરત કચ્છજી બાઈ મલ્લણીને શાબ્દિક શ્રધ્ધાસુમન અર્પણ કરીએ.
(પંક્તિ
સૌજન્ય સાભાર: કચ્છ કલાધર-2)
કૉલમ: “પાંજી બાઈયું”
તા: 17/02/2021
લેખક: ડો. પૂર્વી
ગોસ્વામી
Email: purvigswm@gmail.com
Thursday 31 December 2020
Happy New Year!!
Tuesday 3 November 2020
8) Don’t waste your time
Getting rid of
unnecessary work and focus on something meaningful. Are you doing what needs to
be done? If you find yourself doing too much work without seeing any meaningful
results, it is time to start weeding out the activities that are time wasting.
Spinning your wheels with no results is a clear sign that you are focusing your
attention in the wrong place.
Monday 2 November 2020
7) Think Win! Win!
Focus the mind on positives only Think Win! Win! Successful people fight off negativity at all costs because they are well aware of how badly they can damage their intended goals meant for success. Negativity does not have one positive outcome. As we already determined, time is money. Wasting time on negative thoughts will never make you money so block them from your life.
Surround yourself with
positive people There is nothing worse than having a fire in your life
extinguished by those that surround you. If the people in your life do not
support you in a positive way they are dragging you down. It is best to avoid
people who are negative and drag you down.
Sunday 1 November 2020
6) Goals
It is wonderful that
you want to be successful but what is it that you want to be successful at?
Begin with the end in mind. It is very important to write down your goals.
Goals help you keep focused on what's important and help you to develop more
meaningful ideas. Goals to me are actually the most important thing I do. For
the best results I write down my weekly, monthly, and yearly goals. I review
them two times each week to not only remind myself where I want to be but also
see what I have already accomplished. People who write down their goals on a
consistent basis achieve much more in life because they are always moving
forward.
Saturday 31 October 2020
5) Vision Board
This board is similar to your long term goals but usually in picture format. It is beneficial to create a space where you post pictures of goals you have (house, car, vacation, etc. Not only is it inspirational to post picture of your goals but also people, quotes, and places that inspire you. This is something that you should do yearly and put it in a place that you will see it every day. It is a daily reminder of where you want to go and what you want to achieve in life. Having a constant reminder of what you want to achieve is very important for you to become successful.
Friday 30 October 2020
4) Plan and Strategize
The morning is the best
time to plan and strategize because you are fresh. Planning out your day, week,
and month is a critical tool. Not only is it important for time management. It
is also important to know exactly what your goals are and the steps you will
need to reach them. You should spend a minimum of 5 minutes each morning
planning out your goals and strategies.